دلت به سمت چه کسی می رود؟

از جابر بن عبد اللَّه انصارىّ نقل شده که گفت: «مردم یمن به مدینه آمدند که خدمت رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله برسند، آن حضرت (به حاضران) فرمود: یمنى‏ها با شتاب بسیار (یا با روى خوش) بر شما وارد مى‏شوند، و هنگامى که آنان بر رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله وارد شدند فرمود: گروهى هستند که دلهایشان نرم و ایمانشان استوار است، منصور از میان آنان است که با هفتاد هزار تن قیام مى‏کند، جانشین من و جانشین وصیّ مرا یارى خواهد کرد، بند شمشیرهایشان از چرم است.

آنان پرسیدند اى رسول خدا وصى شما کیست؟

فرمود: آن کسى که خداوند ملازمت راه او را به شما امر کرده و فرموده: «همگى به ریسمان خدا چنگ بزنید و متفرّق نشوید»[1]

پس عرض کردند اى رسول خدا براى ما روشن فرما که این ریسمان چیست؟

فرمود: آن عبارت از گفته خداوند است در این آیه:

إِلَّا بِحَبْلٍ مِنَ اللَّهِ وَ حَبْلٍ مِنَ النَّاسِ‏:[2]

مگر به ریسمانى از خدا و ریسمانى از مردم، امّا ریسمان خدا کتاب او (قرآن) است، و ریسمانى از مردم منظور وصیّ من است.

پرسیدند اى رسول خدا وصىّ تو کیست؟

پاسخ داد: کسى است که خداى تعالى در باره او این آیه را فرو فرستاده: أَنْ تَقُولَ نَفْسٌ یا حَسْرَتى‏ عَلى‏ ما فَرَّطْتُ فِی جَنْبِ اللَّهِ‏[3]

که کسى بگوید اى دریغ و افسوس بر آنچه در (راه) قرب خدا (دستور خدا) کوتاهى کردم

آنان عرض کردند: اى رسول خدا مراد از این قرب خدا چیست؟

فرمود: همان است که خداوند در باره‏اش مى‏فرماید: یَوْمَ یَعَضُّ الظَّالِمُ عَلى‏ یَدَیْهِ یَقُولُ یا لَیْتَنِی اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِیلًا[4]

روزى که ستمکار دست هاى خود به دندان گزیده گوید اى کاش با پیامبر راهى را در پیش گرفته بودم» او همان وصیّ من است و پس از من راه رسیدن به من است.

پس گفتند: اى رسول خدا بحقّ آنکه تو را براستى به پیامبرى برگزیده او را بما نشان بده که ما به دیدار او مشتاق شدیم.

پس آن حضرت فرمود: او همان کسى است که خدا او را براى مؤمنین چهره‏شناس و با فراست نشانه‏اى قرار داده، اگر شما مانند صاحبدل یا ناظر آگاهى که گوش فرا مى‏دارد به او بنگرید خود خواهید دانست همان گونه که من پیامبر شما هستم او نیز وصىّ من است، حال به میان صف ها بروید و چهره‏ها را از نظر بگذرانید پس هر کس که دل هاى شما به جانب او گرایش پیدا کند حتما خود اوست، زیرا خداى عزّ و جلّ در کتاب خود مى‏فرماید: فَاجْعَلْ أَفْئِدَهً مِنَ النَّاسِ تَهْوِی إِلَیْهِمْ‏[5]

دلهاى پاره‏اى از مردم را به جانب آنان بگرایان، یعنى به جانب او (اسماعیل) و تبارش علیهم السّلام.

سپس راوى گوید: پس ابو عامر اشعرىّ از میان اشعریان برخاست، و در میان خولانیان أبو غرّه خولانی، و در میان بنى قیس، ظبیان و عثمان بن قیس، و در میان دوسیان عرنه دوسى و لا حق بن علاقه برخاستند و به میان صف ها رفتند و چهره‏ها را از نظر گذرانیده و بعد دست مردى را گرفتند انزع البطین بود.

(فَإِنَّکَ الْأَنْزَعُ الْبَطِینُ مَنْزُوعٌ مِنَ الشِّرْکِ بَطِینٌ مِنَ الْعِلْمِ … تو انزع البطین هستى، انزع یعنى از شرک جدا شده ‏اى و پر از علم هستى (معنى بطین)، عیون أخبارالرضا علیه السلام، ج‏2، ص47).

و گفتند: اى رسول خدا دل هاى ما به جانب این شخص گرائید.

پس پیامبر صلّى اللَّه علیه و آله فرمود: شما بندگان بزرگوار خدائید که جانشین رسول خدا را پیش از آنکه به شما معرّفى شود شناختید، اکنون بگوئید چگونه دانستید او همان شخص است؟

پس همه در حالى که به صداى بلند گریه مى‏کردند گفتند: اى رسول خدا ما به جمعیّت نگاه کردیم، دل هاى ما به هیچ کدام از آنان تمایلى نشان نداد، ولى وقتى او را دیدیم دلهاى ما به طپش افتاد و سپس آرامشى در ما پدید آمد و قلب هایمان تکان خورد و اشک از دیدگانمان سرازیر شد و قلبهایمان آرامش یافت تا آنجا که گوئى او پدر ما است و ما فرزندان اوییم.

پس پیامبر صلّى اللَّه علیه و آله این آیه را تلاوت کرد که‏ وَ ما یَعْلَمُ تَأْوِیلَهُ إِلَّا اللَّهُ‏- الآیه

تأویل قرآن را جز خدا و آنان که در دانش ثابت قدمند کسى نمى‏داند» و فرمود شما از آن جمله (ثابت قدمان در علم) محسوب مى‏شوید به جهت جایگاه و مقامى که از قبل براى شما به نکوئى مقدّر فرموده و شما از آتش بدور خواهید بود.

راوى گوید: گروه یاد شده همچنان در مدینه ماندند تا در رکاب امیر المؤمنین علیه السّلام در جنگهاى جمل و صفّین حاضر شدند و بالأخره در صفّین کشته شدند، خدایشان رحمت کند. رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله به آنان بشارت بهشت داده و به آنان خبر داده بود که در رکاب امیر المؤمنین علیه السّلام به شهادت مى‏رسند».

الغیببه (للنعمانی )/ ترجمه غفارى ؛ ؛ ص58